موانع مسئولیت کیفری

ماده 146
موانع مسئولیت کیفری به شرایطی اطلاق می‌شود که در آن فرد به دلایل خاص از مسئولیت کیفری معاف می‌شود. این موانع شامل عذرهایی هستند که مانع از اجرای مجازات می‌شوند.

ماده 147
یکی از موانع مسئولیت کیفری، اشتباه در قانون است. اگر فرد مرتکب جرم شود در حالی که تصور کرده که عمل او مجاز است و اشتباه به‌طور جدی ناشی از عدم آگاهی به قانون باشد، ممکن است از مسئولیت کیفری معاف شود.

ماده 148
دفاع مشروع به‌عنوان یکی از موانع مسئولیت کیفری شناخته می‌شود. فردی که برای دفاع از خود یا دیگران از زور یا خشونت استفاده کند، در صورتی که دفاع او متناسب و ضروری باشد، از مسئولیت کیفری معاف است.

ماده 149
اجبار نیز می‌تواند به‌عنوان یکی از موانع مسئولیت کیفری در نظر گرفته شود. اگر فرد تحت فشار شدید یا تهدید به ارتکاب جرم مجبور شود، مسئولیت کیفری از او ساقط می‌شود.

ماده 150
فریب‌خوردگی نیز یکی دیگر از موانع مسئولیت کیفری است. اگر فرد تحت تأثیر فریب یا دروغ کسی قرار گیرد و بر اساس آن عمل مجرمانه‌ای انجام دهد، می‌تواند از مسئولیت کیفری معاف شود.

ماده 151
اگر فرد در وضعیت روحی یا روانی باشد که نتواند قادر به تشخیص خوب از بد یا توانایی کنترل اعمال خود را نداشته باشد، مسئولیت کیفری از او ساقط می‌شود. این وضعیت ممکن است ناشی از بیماری روانی یا ناتوانی عقلانی باشد.

ماده 152
افرادی که تحت شرایط اضطراری مانند بلایای طبیعی، شرایط جنگی یا شرایط اجتماعی خاص مرتکب جرم شوند، در صورتی که ارتکاب جرم تحت تأثیر این شرایط بوده باشد، می‌توانند از مسئولیت کیفری معاف شوند.

ماده 153
هرگاه فردی تحت فشار یا اجبار جسمی یا روانی از سوی فردی دیگر مجبور به ارتکاب جرم شود، مسئولیت کیفری از او ساقط می‌شود.

ماده 154
عدم درک یا عدم قدرت بر تصمیم‌گیری در زمان ارتکاب جرم (مثل افراد مبتلا به اختلالات روانی یا ناتوانی‌های ذهنی) به‌عنوان مانع مسئولیت کیفری شناخته می‌شود.

ماده 155
تحت تأثیر مواد مخدر یا مشروبات الکلی نیز در صورتی که باعث شود فرد نتواند رفتار خود را کنترل کند یا از اقدام مجرمانه آگاه نباشد، می‌تواند موجب کاهش یا ساقط شدن مسئولیت کیفری باشد.

ماده 156
در برخی موارد، اگر فرد مرتکب جرم شود اما در اثر شرایط خاص مانند تقیه، ضرورت یا تهدید از سوی مراجع ذی‌صلاح، مسئولیت کیفری او ساقط می‌شود.

ماده 157
حالات ویژه‌ای همچون قاعده اضطرار که در موارد خاص فرد مجرم با ارتکاب جرم به‌عنوان تنها راه حل ممکن برای رفع بحران‌های فوری و ضروری عمل می‌کند، نیز به‌عنوان مانع مسئولیت کیفری شناخته می‌شود.

ماده 158
در صورتی که فرد در زمان ارتکاب جرم در حالت ناهوشیاری کامل یا تحت تأثیر بی‌هوشی قرار داشته باشد، از مسئولیت کیفری معاف می‌شود.

ماده 159
هرگاه فردی که ارتکاب جرم در نظر گرفته به‌طور واضح تحت تأثیر شرایط خاص مثل ترس شدید، وحشت یا اضطراب قرار داشته باشد که منجر به اقدامات غیرارادی شود، می‌تواند از مسئولیت کیفری معاف گردد.